Jak przetrwać COVID-19 i nie zwariować?

To, w jaki sposób zamknięcie wpływa na nas i nasze rodziny, zależy od wielu czynników. Te czynniki to: wspólna przestrzeń, ilość i wiek osób w niej przebywających, ilości uwagi oraz czasu, jakie rodzic musi poświęcić wspierając dziecko w edukacji, która obecnie wygląda zupełnie inaczej. Większość funkcji w tej sytuacji przejmują rodzice, którzy stają się opiekunami, edukatorami, jednocześnie nadal realizując swoje obowiązki zawodowe i domowe. Dom staje się ośrodkiem wszystkiego i miejscem pobytu dla wszystkich w jednym czasie.

Jak zachować rozsądek i opanowanie?

1. Po pierwsze prewencja – przebywając ciągle w domu, można zaobserwować pewne powtarzalne trudności. Więcej uwag negatywnych i prób kontroli może doprowadzić do tego, że sytuacja w domu stanie się bardziej napięta i trudna do wytrzymania. Jeśli możesz, przeciwdziałaj napięciom już w zarodku, miej oko na to, co może podsycić iskrę i staraj się ugasić płomień zanim się rozbucha. Zmniejsz wymagania tam gdzie czujesz, że nic się dzieje w momencie kiedy dziecko nie wykona pewnej czynności, np. nie przebierze się z piżamy, nie posprząta zabawek, nie pościeli łóżka; nie odpuszczaj jednak w kwestiach kluczowych, np. logowanie się na lekcje on – line. Rutynowe czynności w normalnych czasach uczą określonych nawyków, są ważne, jednak izolacja jest czasem, w którym priorytet przenosi się na zarządzanie odosobnieniem, utrzymanie i budowanie relacji rodzinnych. Jeżeli dziecko prezentuje trudne zachowanie, które nikomu nie szkodzi i nikogo nie krzywdzi, ignoruje je.

2. Awaria systemu – izolacja to stan wyjątkowy, dobrym porównaniem jest sytuacja, gdy w samolocie pojawia się ryzyko trudności – kiedy obsługa pokładu każe założyć maskę, najpierw zakłada ją rodzic, a dopiero potem zakłada ją dziecku. Taka kolejność pozwala je uratować. Podczas izolacji sytuacja jest awaryjna, zrób więc wszystko, co w twojej mocy, aby panować nad swoim zdrowiem psychicznym a w szczególności – nad emocjami. Jesteś dla dziecka modelem, który pokazuje, jak sobie radzić w różnych sytuacjach. Modelowanie to uczenie przez obserwację, która odbywa się dość subtelnie – dzieci obserwując rodzica nie myślą o tym i nie wiedzą, że się uczą. To, jak reagujesz na różne sytuacje, wiadomości czy wyzwania ma ogromny wpływ, jak na nie zareaguje twoje dziecko. Dziecko przejmuje emocje rodzica, może to doprowadzać do nadreaktywności i jego zdenerwowania. Stres czy lęk rodzica może wpływać również na pojawienie się zachowań trudnych u dziecka. Znajdź chwilę dla siebie, zadbaj o swój komfort i samopoczucie. Spokojny rodzic to spokojne dziecko, a spokój jest tym, czego oboje w okresie izolacji potrzebujecie najbardziej.

3. Dobre wieści w opowieści – odetnij dziecko od wiadomości, obrazów, które mogą wywołać stres, zwłaszcza informacji o wirusie i jego ofiarach (np. nie dzielcie się w domu głośno informacją, jaki mamy dziś nowy rekord zachorowań). Te wieści zarówno u dorosłych, jak i u dzieci mogą wywołać lęk i stres. Zastąp te wiadomości opowiedzeniem radosnej historii z przeszłości, wszyscy możecie podzielić się wspólnymi i przyjemnymi, radosnymi wspomnieniami. Przypominajcie sobie szczegóły tych pozytywnych doświadczeń: jaka była pogoda?, jak byłeś ubrany?, czy coś pachniało?. Warunkiem jest, aby była to pozytywna historia, w której wszyscy byli zadowoleni i nikt nie został w żaden sposób skrzywdzony. Dobre opowieści możecie też tworzyć w warunkach domowych poprzez nowe podejście do każdego dnia, np. przez podejmowanie nowatorskich działań takich jak budowa kulodromu z papierowych resztek, przebranie się do posiłku za bohaterów jakiejś bajki lub założenie swoich ulubionych ubrań. Ważna w tych aktywnościach jest kreatywność i pomysłowość. Każde takie działanie buduje i wzmacnia więzi rodzinne, a jednocześnie odciąga myślenie od sytuacji, w której aktualnie się znajdujemy. Pozwala również tworzyć pozytywne wspomnienia w izolacji. Siła pozytywnego doświadczenia leży w zaangażowaniu zarówno dziecka jak i rodzica. A tych pozytywnych doświadczeń i dobrych historii w dobie pandemii potrzebujemy bardzo mocno.

4. Procedury i rytuały – mają uspokajający wpływ na członków rodziny i wspólne życie rodzinne. Ureguluj i zaplanuj wszystko, co się da: pory posiłków, pory snu, czas na Internet, czas na telewizor. Przewidywalność daje poczucie bezpieczeństwa, które jest obecnie bardzo potrzebne, a także motywuje do działań. Ustalcie też np. pory na gimnastykę. Przebywanie w domu nie sprzyja aktywności fizycznej, warto więc wspólnie popracować nad kondycją. Ustalcie wspólny czas na przygotowanie i jedzenie posiłków. Pamiętajcie o spacerach (jeżeli są możliwe) lub aktywnościach na balkonie.

5. Stay in touch – czyli pozostawaj w kontakcie z ludźmi, których nie ma w waszym domu. Jest dużo dostępnych komunikatorów, które umożliwią rozmowę z kamerką lub np. wspólne oglądanie filmów czy granie w gry. Kontaktujcie się z jedną lub kilkoma osobami w ciągu dnia za pomocą Internetu. Ważne jest, aby dzieci miały kontakt z osobami, z którymi w normalnych warunkach się spotykały: dziadkowie, koledzy, koleżanki, wujkowie i ciocie. W domu ważny jest kontakt fizyczny, w który wchodzicie – przytulajcie się więcej niż zwykle, siedząc bądźcie blisko siebie. Bliskość fizyczna ma biologiczne podstawy, poprawia nastrój i może być pomocna w przetrwaniu trudnych chwil. Zarówno kontakt przez komunikatory, jak i bliski kontakt w domu może stanowić wypełnienie pustki, którą wytworzyła izolacja i brak realnego kontaktu z ludźmi, z którymi na co dzień zarówno dorośli jak i dzieci spędzali dużo czasu.

6. Miej oko i obserwuj swoje dziecko – oznaki lęku i depresji u dzieci są często pomijane przez rodziców, gdyż są bardzo subtelne i mało wyraziste. Do tego dochodzi bardzo dużo zmiennych takich jak zamkniecie w domu czy brak kontaktu z rówieśnikami, które mogą przesłonić początki większych problemów. Jeśli zauważysz, że twoje dziecko martwi się i mówi o zmartwieniach częściej niż zwykle, ma problemy ze snem, zrezygnowało z aktywności, które do tej pory sprawiały mu przyjemność, zmieniły mu się nawyki żywieniowe, występuje zmienność nastrojów, którą trudno wyjaśnić, bądź czujny. Jeżeli objawy się nasilą – poszukajcie pomocy dla dziecka i dla siebie.

Opracowano na podstawie „Everyday Parenting: The ABCs of Child Rearing”. A.Kazdin.